โครงการ “วิถีธรรม สู่การดำเนินชีวิต สำหรับผู้สูงอายุ”
๑.ชื่อโครงการ โครงการ “วิถีธรรม สู่การดำเนินชีวิต
สำหรับผู้สูงอายุ”
๒.หลักการและเหตุ
ธรรมชาติของผู้สูงอายุ
เป็นวัยที่มีสภาพร่างกายที่เริ่มเสื่อมถอยลงเป็นไปตามกาลเวลา
ร่างกายไม่เอื้ออำนวยให้ยืน เดิน นั่งนาน ๆ หรืออยู่ในสถานที่ที่แออัด
การระบายอากาศไม่ดี เพราะภูมิต้านทานโรคต่ำ ความสามารถในการทำกิจกรรมประจำวันลดลง
มีปัญหาเรื่องสายตา และการได้ยิน รวมถึงความเสื่อมของร่างกายหลายอย่างร่วมกัน
มีอารมณ์แปรปรวน อาการต่างๆ เหล่านี้ สามารถชะลอความเสื่อมของร่างกายได้
หลายวิธีการเช่น วิธีการออกกำลังกาย ผู้สูงอายุควรมีการออกกำลังกายสม่ำเสมอครั้งละ
๒๕ – ๓๐ นาที จำนวน ๓ – ๕ ครั้งต่อสัปดาห์
วิธีการบริโภคอาหารที่เหมาะสมและถูกต้องกับร่างกาย หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด
อาหารประเภททอด และวิธีการส่งเสริมสุขภาพจิต สิ่งสำคัญที่จะช่วยให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพจิตที่ดีได้
เช่น การสวดมนต์ไหว้พระ นั่งสมาธิ การเข้าวัดปฏิบัติธรรม
ผู้สูงอายุควรมีการส่งเสริมสุขภาพจิตของตนเองเป็นประจำและสม่ำเสมอ
ตาม
พระราชบัญญัติสภาตำบลและองค์การบริหารส่วนตำบล พ.ศ.๒๕๓๗ แก้ไขเพิ่มเติมถึงฉบับที่
๖ พ.ศ. ๒๕๕๒ มาตรา ๖๗ (๖) องค์การบริหารส่วนตำบล มีอำนาจหน้าที่
ส่งเสริมการพัฒนาสตรี เด็ก เยาวชน ผู้สูงอายุ และคนพิการ และแผนพัฒนาสามปี
(๒๕๕๙-๒๕๖๑) ยุทธศาสตร์การพัฒนาการส่งเสริมคุณภาพชีวิต
แนวทางด้านสวัสดิการสังคมและสาธารณสุข โครงการกิจกรรมผู้สูงอายุ
ดังนั้น องค์การบริหารส่วนตำบลชัยบุรี ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญ
ในการส่งเสริมสุขภาพจิตของผู้สูงอายุในพื้นที่ จึงได้จัดทำโครงการวิถีธรรม
สู่การดำเนินชีวิต สำหรับผู้สูงอายุโดยจะจัดการอบรมขึ้น เพื่อหวังที่จะให้ผู้สูงอายุ ได้สวดมนต์ไหว้พระ
นั่งสมาธิ การเข้าวัดปฏิบัติธรรม ส่งเสริมสุขภาพกายและใจของตนเองได้ดีขึ้น สามารถที่จะดำรงชีวิตได้อย่างมีความสุขในครอบครัวและสังคม
๓. วัตถุประสงค์
โครงการ “วิถีธรรม สู่การดำเนินชีวิต สำหรับผู้สูงอายุ” มีวัตถุประสงค์ที่สำคัญ ๓ ประการ ได้แก่
๑. เพื่อส่งเสริมสุขภาพจิตผู้สูงอายุให้เข็มแข็ง
๒. เพื่อส่งเสริมให้ผู้สูงอายุ เข้าวัด
ปฏิบัติธรรม และการครองศีล ๘
๓. เพื่อฟื้นฟูสภาพจิตใจ และร่างกาย ให้สามารถดำรงชีวิตได้อย่างมีความสุข
๔. เป้าหมาย
ผู้สูงอายุในตำบลชัยบุรี
จำนวน ๕๐ คน
๕.ระยะเวลาการดำเนินงาน
๕ กรกฎาคม ๒๕๕๙
๖. วิธีการดำเนินการ
๖.๑. ประชุมปรึกษาหารือการจัดทำโครงการ
๖.๒. เสนอโครงการขออนุมัติ
๖.๓ จัดซื้อจัดจ้างตามรายละเอียดโครงการ
๖.๔ จัดทำฝึกอบรม ตามกำหนดการ
๖.๕ สรุปผลโครงการเสนอให้องค์การบริหารส่วนตำบลชัยบุรี
๗. สถานที่ดำเนินการ
ณ วัดธารน้ำไหล
(สวนโมกข์) อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี
๘. งบประมาณ
๙. ผลประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ
๙.๑ ผู้สูงอายุได้รับความรู้ด้านการดูแลสุขภาพจิต
๙.๒ ผู้สูงอายุได้นำหลักธรรมคำสอนของพระพุทธองค์มาใช้ในชีวิตประจำวัน
๙.๓ ผู้สูงอายุมีสุขภาพกายและใจที่ดีขึ้น
๙.๔ ผู้สูงอายุในพื้นที่มีกิจกรรมที่ใช้ในการดำเนินชีวิตอีกรูปแบบหนึ่ง
๑๐. ผู้รับผิดชอบโครงการ
สำนักปลัด องค์การบริหารส่วนตำบลชัยบุรี
สรุปผลโครงการ
โครงการ “วิถีธรรม
สู่การดำเนินชีวิต สำหรับผู้สูงอายุ”
มีวัตถุประสงค์ที่สำคัญ ๓ ประการ
ได้แก่ ประการแรก คือ ๑.
เพื่อส่งเสริมสุขภาพจิตผู้สูงอายุให้เข็มแข็ง ๒. เพื่อส่งเสริมให้ผู้สูงอายุ
เข้าวัด ปฏิบัติธรรม และการครองศีล ๘ และ สุดท้ายเพื่อฟื้นฟูสภาพจิตใจ และร่างกาย
ให้สามารถดำรงชีวิตได้อย่างมีความสุข กลุ่มเป้าหมายได้แก่
ผู้สูงอายุ ตำบลชัยบุรี จำนวน ๕๐ คน กำหนดจัดอบรมวันที่ ๕ กรกฎาคม ๒๕๕๙ ณ วัดธารน้ำไหล (สวนโมกข์)
อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี
หลักสูตรในการฝึกอบรม
๑. อบรมให้ความรู้
ศีล ๘ แก่ฆราวาส ๒ ชั่วโมง
๒. อบรมให้ความรู้
การปฏิบัติธรรม และการสร้างขวัญกำลังใจให้ผู้สูงอายุ ๒ ชั่วโมง
ผลการเบิกจ่ายงบประมาณ
ผลการประเมินหลังการอบรม
สรุปสาระสำคัญผลการดำเนินงาน
๑.อบรมให้ความรู้
ศีล ๘ แก่ฆราวาส
อุโบสถศีลหรือศีล ๘ เป็นศีลของคฤหัสถ์ผู้มีศรัทธาในกุศล มีอัธยาศัยในการออกจากกิเลส
จึงมีข้อความในพระสูตรว่า พระอริยะสาวกผู้เป็นคฤหัสถ์
ใคร่จะมีชีวิตอยู่อย่างพระอรหันต์วันหนึ่งคืนหนึ่ง จึงสมาทานสิกขาบท ๘ ข้อ (อุโบสถศีล) คือ ในวันนั้น
ท่านละเว้นจากการงานที่เคยทำประจำ มามีชีวิตอยู่อย่างผู้ประเสริฐ จึงรักษาศีล ๘ดังนั้น ผู้ที่มีศรัทธาจะรักษาอุโบสถศีล ควรกระทำตามแบบอย่างพระอริยะสาวกในสมัยครั้งพุทธกาล คือ งดเว้นกิจการงานธุรกิจทั้งหลายในวันนั้น ถ้าไม่สะดวกควรรักษาศีล
๕ ก็พอ เพราะถ้าสมาทานศีล ๘ แต่ขณะจิตเต็มไปด้วยอกุศล หรือมีความกังวลศีลที่รักษาย่อมเศร้าหมองไม่ผ่องใส
อุโบสถไม่ใช่อริยะอุโบสถ
มูลเหตุที่มาแห่งศีล
๘ หลักครอบจักรวาลเนื่องจากไม่มีผู้ใดพบทางที่ถูกก่อนทางที่พลาด ตรัสรู้ก่อนหลง และบรรลุอรหันต์ตั้งแต่เกิด เช่นนั้นก็หามีไม่ ดังนั้น ระหว่างการฝึกจิตเพื่อดับทุกข์ ย่อมต้องมีความผิดพลาดพลั้งเกิดขึ้นแก่ผู้ฝึกที่ยังอ่อนด้วยพละทั้งห้าประการ ไม่มีปัญญาพอที่จะพิจารณาความถูกผิดด้วยตนเองได้หมด ไม่มีสมาธิแก่กล้าพอที่จะเลี่ยงออกจากทางที่ผิดพลาด ไม่มีสติพอที่จะว่องไวเท่าทันต่อความผิดพลาด ดังนั้น “ศีล” จึงเป็นเครื่องมือ ช่วยในการประคับประคองในเดินตามมรรคาได้อย่างเรียบร้อย อนึ่ง พระพุทธเจ้ามิได้ทรงตราศีลในทีเดียวพร้อมกัน แต่ทรงตราขึ้นทีละข้อๆ เมื่อเห็นว่าพุทธบริษัทได้ทำพลาดลงไป ดังนั้น หากพระพุทธองค์ยังทรงมีชีวิตถึงปัจจุบันนี้ เราอาจได้พบว่าศีลของพระมากกว่า ๒๒๗ ข้อ อาจกลายเป็นพันๆ ข้อเสียก็ได้ เพราะสิ่งแปลกใหม่ที่ยั่วยวนเกิดขึ้นมากมาย ดังนั้น ศีลจึงยืดหยุ่นเพิ่มและลดได้ตามกำลังความสามารถของผู้บัญญัติ อนึ่ง พระศาสนากำลังเสื่อมศรัทธาด้วยเพราะการปฏิบัติที่หย่อนยานลง การจะรื้อฟื้นศีลของพระสงฆ์เพื่อทำใหม่ เป็นสิ่งที่ไม่เหมาะสม เนื่องจากเป็นสิ่งล้ำค่าที่พระพุทธองค์ทรงบัญญัติไว้ก่อน ดังนั้น การพัฒนาศีลในแนวทางของฆราวาสขึ้นมาใหม่ ให้แน่นหนา เพื่อฝึกตนเองให้พร้อมก่อนที่จะเป็นพระ หรือเพื่อประคับประคองตนเอง จึงเป็นทางออกที่ดีกว่าการแก้ไขพระธรรมวินัยนั้น ด้วยเหตุนี้จึงได้คิดสร้างแนวทางการปฏิบัติธรรมแบบฆราวาสขึ้นมาใหม่ โดยมีศีล ๘ ซึ่งทำหน้าที่ดังนี้
๑) ศีลเป็นเครื่องช่วยประคับประคองจิตของผู้ฝึก เรียกว่า “ศีลานุสติปัฏฐาน” ช่วยป้องกันให้ผู้ฝึกจิตที่ยังไม่บรรลุธรรม ได้เว้นจากกรรมและความชั่วทั้งปวงได้
๒) ศีลเป็นเครื่องช่วยให้หมู่คณะอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติสุข ไม่เกิดการทะเลาะเบาะแว้งกัน รู้หน้าที่ที่ควรและไม่ควรของตน เรียกว่า “พระธรรมวินัย” ของผู้ปฏิบัติธรรม
๓) ศีลเป็นเครื่องประดับสถาบันให้งดงามน่าศรัทธา เรียกว่า “รัตนตรัยสิกขา” เมื่อมีศีล มีระเบียบเรียบร้อย ย่อมก่อให้เกิดความงดงามน่าศรัทธาเลื่อมใสในพระรัตนตรัย
ด้วยเหตุ ๓ ประการนี้ ทำให้ต้องบัญญัติศีล ที่มีลักษณะแตกต่างไปจากที่เคยได้พบเห็น เพื่อปรับเข้าตามยุคสมัย และเพื่อให้เกิดความงดงามเรียบร้อยของหมู่คณะบ้าง จำต้องเคร่งครัดขึ้นในส่วนนั้น และจำต้องให้เกิดความยืดหยุ่นในการปฏิบัติงานบำเพ็ญบารมีตามยุคสมัยบ้าง จำต้องผ่อนปรนลงในส่วนนั้น โดยอาศัยหลักการของศีล ๘ ข้อนี้เป็นแนวทางสำคัญในการปรับใช้ต่อไป
๒.อบรมให้ความรู้ การปฏิบัติธรรม และการสร้างขวัญกำลังใจให้ผู้สูงอายุ
เป็นการยกคำสอนท่านอาจารย์พุทธทาส ที่เคยเล่าให้นักเรียนวิทยาลัยเทคนิคพระนคร ฟังเมื่อวันที่ ๑๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๑๐ คำสอน “นิทานเรื่องเมื่อพระเจ้าฯสร้างโลก” เมื่อพระเจ้าฯทรงสร้างโลก
๑.พระองค์สร้าง”มนุษย์” เพื่อทำหน้าที่ให้มีประโยชน์ต่อโลก และทำให้โลกงดงาม มีอายุ ๓๐ ปี
๒.สร้าง “วัว-ควาย” เพื่อทำงานรับใช้มนุษย์ ให้มีอายุ ๓๐ ปี “วัว-ควาย” บอกว่า ไม่เอา งานหนักเกินไป ขอลดอายุเหลือเพียง ๑๐ ปี “มนุษย์” จึงขออายุ”วัว-ควาย” ที่เหลือเป็นของตน รวมเป็น ๕๐ ปี
๓.เมื่อมนุษย์ มีทรัพย์สมบัติมากขึ้น พระเจ้าฯจึงสร้าง สุนัข ขึ้นมาทำหน้าที่เฝ้าสมบัติ ให้มีอายุ ๓๐ ปี “สุนัข” บอกว่า ไม่ไหว อดนอนไม่ไหว ขอลดอายุเหลือเพียง ๑๐ ปี “มนุษย์” จึงขออายุ”สุนัข” ส่วนที่ลดไปมาเป็นของตน รวมเป็น ๗๐ ปี
๔.พระเจ้าฯเห็นว่า “มนุษย์” ควรมีสิ่งสนุกสนาน จึงสร้าง “ลิง” เพื่อทำหน้าที่ให้”มนุษย์”หัวเราะ มีความสำราญ ให้มีอายุ ๓๐ ปี “ลิง” บอกว่าทำหน้าที่จำอวด ๓๐ ปีไม่ไหว ขอลดเหลือ ๑๐ ปี “มนุษย์”จึงขออายุ”ลิง” ส่วนที่ลดไปมาเป็นของตนเอง รวมเป็น ๙๐ ปี
ลองทบทวนดูเถอะ.....เมื่ออายุ ๑ ปี – ๓๐ ปี เรามีความสุขสนุกสนาน ชีวิตสวยสดงดงาม สดชื่น อายุ ๓๑ ปี – ๕๐ ปี เป็นช่วงอายุของวัว-ควาย ต้องทำหน้าที่วัว-ควาย งานหนัก รับผิดชอบครอบครัวในฐานะเป็นพ่อแม่ อายุ ๕๑ ปี – ๗๐ ปี เป็นคุณตา-คุณยาย คุณปู่-คุณย่า เป็นช่วงอายุของสุนัข เริ่มนอนไม่หลับ เป็นห่วงลูกหลาน ทรัพย์สมบัติ มีความวิตกกังวล หลับยาก อายุ ๗๑ ปี – ๙๐ ปี เป็นช่วงอายุของลิง เป็นคนแก่ ป้ำ ๆ เป๋อ ๆ งก ๆ เงิ่น ๆ กินแล้วบอกว่ายังไม่ได้กิน เป็นตัวตลกของลูกหลาน ลองทบทวนดูเถอะมนุษย์เอ๋ย....เป็นเช่นนั้นหรือไม่?
จากการฟังคำสอน ท่านอาจารย์พุทธทาส ให้แนวทางไว้ว่า
๑. เราสามารถปลดเปลื้องข้อผูกพัน
ในช่วงอายุ ๒๐ ปี ของ วัว-ควาย ซึ่งอยู่ในช่วงทำงาน โดยทำใจให้อยู่เหนือความทุกข์ยากทรมาน
ทำงานด้วยธรรมะ ทำงานด้วยหน้าที่ มีความสุขในการทำงาน
๒. เราสามารถปลดเปลื้องข้อผูกพัน
ช่วงอายุ ๒๐ ปี ของสุนัข ซึ่งมักจะนอนไม่หลับ เพราะความเป็นห่วงในทุกข์ ๆ เรื่อง โดยการปล่อยวาง
ไม่ยึดมั่นถือมั่นในสิ่งใด เราจะนอนหลับสบาย
๓. เราสามารถปลดเปลื้องความทุกข์ใจ
ข้อผูกพันของช่วงอายุ๒๐ ปี แห่งการเป็นลิง ด้วยการมีธรรมะสมบูรณ์ จะทำให้ไม่มีเรื่องสติฟั่นเฟือน
ไม่หลงใหล ไม่งก ๆ โดยเจริญสติปัฏฐานอยู่เป็นประจำ
ข้าพเจ้าได้นำวิธีแก้ปัญหาของช่วงอายุต่าง
ๆ มากล่าวไว้แล้ว ท่านที่เคารพคงหายข้องใจ
องค์การบริหารส่วนตำบลชัยบุรี
ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญ ในการส่งเสริมสุขภาพจิตของผู้สูงอายุในพื้นที่
จึงได้จัดทำโครงการวิถีธรรม สู่การดำเนินชีวิต สำหรับผู้สูงอายุโดยจะจัดการอบรมขึ้น
เพื่อหวังที่จะให้ผู้สูงอายุ ได้สวดมนต์ไหว้พระ นั่งสมาธิ การเข้าวัดปฏิบัติธรรม
ส่งเสริมสุขภาพกายและใจของตนเองได้ดีขึ้น
สามารถที่จะดำรงชีวิตได้อย่างมีความสุขในครอบครัวและสังคม
(นายธนกร ลิ่มวงศ์)
นักพัฒนาชุมชนปฏิบัติการ
